Shkodra nën Persekutimin Komunist: Kujtesë, Dëshmi dhe Qëndresë
“Na shajnë e na poshterojnë, na plasin gjëmën armiq të atdheut! Tradhtare!” – fjalë të Arshi Pipës në veprën Nemesis, që pasqyrojnë paragjykimet e thella të periudhës pasluftës në Shqipëri. Por kush ishin realisht ata që u detyruan të largohen nga vendi midis viteve 1944-1990? A ishin tradhtarë apo thjesht njerëz që kërkonin të shpëtonin nga një regjimi persekutues?
Shkodra, qyteti i kulturës, dijes dhe besimit, u bë një arenë e përgjakshme e dhunës dhe represionit gjatë regjimit komunist. Trashëgimia fetare, elita intelektuale dhe tradita qytetare u goditën pa mëshirë, duke u shpallur “armike strategjike” nga Sigurimi i Shtetit.
Dhuna ndaj fesë dhe elitës intelektuale
Makineria e represionit filloi me goditjen e kishave dhe institucioneve fetare. Ipeshkvij, priftërinj dhe laikë u pushkatuan, burgosën ose internuan. Kisha dhe seminarët u mbyllën, duke shuar qindra vite të traditës shpirtërore dhe arsimore.
Elita intelektuale e Shkodrës, përfshirë mësues, shkrimtarë dhe artistë, u shpall “reaksionare”. Librat u sekuestruan, bibliotekat plaçkitën, dhe çdo shkrim i pavarur u ndalua. Kultura u ndëshkua për lirinë që përfaqësonte.
Sigurimi i Shtetit dhe rrjeti i persekutimit
Sigurimi ngriti një rrjet survejimi të dendur në qytet. Familjet e njohura si Fishta, Koliqi, Bushati, Shllaku, Çoba dhe Markagjoni u shpallën “armiq të klasës”. Fëmijët humbën të drejta arsimore, ndërsa të rinjtë dhe të rriturit përfunduan në burgje dhe kampe internimi, si Tepelena, Savra, Grabjani, Gradishta, Spaçi dhe Qafë Bari.
Të zhdukurit politikë: një plagë e pashuar
Një nga plagët më të thella janë të zhdukurit politikë, njerëzit që u morën natën dhe nuk u kthyen kurrë. Familjet jetuan me ankthin e një lajmi që nuk erdhi kurrë. Varrezat masive dhe dokumentet arkivore sot tregojnë historinë e dhimbjes dhe kërkesen për drejtësi.
Rezistenca dhe arratisjet
Megjithë dhunën, Shkodra nuk heshti. Grupe rezistence nga malet e veriut kundërshtuan regjimin me armë dhe ideal. Mijëra qytetarë, përfshirë gra dhe fëmijë, u arratisën, duke mbajtur gjallë shpresën për liri. Sipas të dhënave, 924 shkodranë u larguan nga vendi, shpesh duke rrezikuar jetën.
Emigrantët politikë, të paraqitur si “tradhtarë”, ishin në fakt shtylla të ndërgjegjes kombëtare, patriotë dhe elitë mendimi, të cilët u detyruan të largohen për të mbrojtur jetën dhe dinjitetin.
Kujtesa dhe e vërteta historike
Konferencat dhe simpoziumet, si “Emigracioni Politik Shqiptar 1944-1990” dhe “Shkodra, Kufiri i Shprehjes dhe i Vdekjes”, janë akte kujtese dhe reflektimi. Qëllimi është të rikthehet dinjiteti i viktimave dhe të përballohet e kaluara, duke nxjerrë mësime për brezat e ardhshëm.
Ish-Sigurimi i Shtetit, makineria që shkatërroi mendimin ndryshe, sot analizohet përmes dokumenteve arkivore dhe dëshmive të mbetura. Historia e Shkodrës dhe e qytetarëve të saj mbetet një testament i qëndresës dhe guximit për liri dhe dinjitet.
Burimi: Autoriteti i Dosjeve
Fjala e mbajtur nga: Gjergj Marku, simpoziumi “Kufiri i Shpresës dhe i Vdekjes në vitet 1944–1991 – Shkodra përballë të kaluarës”
